zwangerschap

zwangerschap: 10 praktische tips & nuttige informatie

Zwanger worden

Je wilt graag zwanger worden? Er zijn een aantal dingen die je kunt doen om je zwangerschap in gunstige zin te bevorderen. Het lukt niet iedereen om (meteen) zwanger te worden. Sommigen doen er wat langer over en anderen zullen ongewenst kinderloos blijven. Als je zwanger wilt worden, is het belangrijk dat je goed voor jezelf zorgt. Hoe beter jij in je vel zit, hoe beter het is voor je aankomende zwangerschap en de baby in wording.

Begin dus met een goede voeding. Eet gezond en matig je koffie- en alcoholgebruik. Stop ook met roken. Roken schaadt de vruchtbaarheid.
De vitamines en mineralen die je tot je neemt, zullen bijdragen tot een goede gezondheid. Je kunt je daarom met een goede voeding alvast prima voorbereiden op een eventuele zwangerschap. Overgewicht kan een zwangerschap trouwens langer op zich laten wachten. Als je wat zwaarder bent dan zou moeten, is dit een goed moment om naar een diëtist te gaan. Vertel de diëtist ook over je kinderwens. Lekker in je vel zitten, betekent dat je naast de veranderingen in je lichaam ook beter bestand bent tegen de hormonale veranderingen.

Als je voldoende groenten, fruit, aardappelen, zuivelproducten, volkorenproducten en peulvruchten eet, zul je niet snel een tekort aan vitamines en mineralen hebben. Toch adviseert het Voedingcentrum vrouwen met een kinderwens extra foliumzuur te gebruiken. Het verkleint de kans op ernstige afwijkingen en ondersteunt de ontwikkeling van het centrale zenuwstelsel van je baby in de eerste weken van de zwangerschap. Het kan geen kwaad om extra foliumzuur te slikken, ook al duurt het een tijd voordat je zwanger wordt. Je kunt het foliumzuur blijven nemen tot je in de achtste week van je zwangerschap bent.

Als het je niet lukt om zwanger te worden, kun je via de huisarts testen laten doen in het ziekenhuis. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk die je kunnen helpen om alsnog zwanger te worden (met een beetje hulp van het laboratorium). Denk maar aan kunstmatige inseminatie (KI) en er zijn ook andere methoden. Het uitblijven van de zwangerschap kan verschillende oorzaken hebben. Leeftijd speelt vaak een rol. Vrouwen krijgen tegenwoordig steeds later hun kinderen. Het kan ook aan de kwaliteit van het zaad van de man liggen.

Eerste trimester

Een zwangerschap bestaat uit drie trimesters: de eerste drie maanden, de middelste drie maanden en de laatste drie maanden. Het eerste trimester is de periode vanaf de bevruchting tot ongeveer dertien weken zwangerschap. Het eerste trimester van de zwangerschap is een hele belangrijke fase. In de eerste drie maanden worden de organen van de baby aangemaakt. Dat gebeurt uit een samensmelting van twee cellen, de eicel van de vrouw en een zaadcel van de man. (Er kunnen ook meerdere kinderen uit groeien, bijvoorbeeld bij een tweeling of meerling). Wanneer de foetus negen weken oud is, zijn alle organen aangelegd. Het is belangrijk dat dit allemaal goed gaat. Het is daarom essentieel dat je zorgt voor een goede voeding en zoveel mogelijk schadelijke stoffen (alcohol, drugs, medicijnen) vermijdt.
Zodra je weet dat je zwanger bent, kun je (eventueel via de huisarts) een adres opzoeken van een verloskundigenpraktijk. Je kunt je daar aanmelden. Er zal een afspraak worden gemaakt tussen week 10 en week 12 van je zwangerschap. Als je niet weet hoe lang je zwanger bent, kan de verloskundige een afspraak maken voor een echo. De eerste vier maanden ga je elke 4 weken langs de verloskundige voor controle. Ze kijkt naar de groei van je baby en ze bespreekt de ontwikkelingen tijdens je zwangerschap. Wanneer de verloskundige complicaties verwacht, kan zij je doorverwijzen naar de gynaecoloog. Er zijn overigens ook mannelijke verloskundigen.
Deze periode is een goed moment om je in te schrijven voor kraamzorg. Er is een tekort aan kraamzorg, waardoor het verstandig is om je op tijd aan te melden. Vraag je zorgverzekeraar naar het kraamzorgformulier.
Je kunt deze periode gebruiken om na te denken over de plaats van de bevalling. Wil je thuis of in het ziekenhuis bevallen? Misschien is er voor jou geen keuze en is een ziekenhuisbevalling de enige optie (als je bijvoorbeeld zwanger bent van een meerling of als er een aandoening is die voor complicaties kan zorgen).
Denk nu ook na over de (eventuele) opvang. Kijk eens rond naar verschillende mogelijkheden. Er zijn verschillende soorten kinderopvang: kinderdagverblijven, oppasmoeder en misschien wel iemand in de familie.

Tweede trimester

Het tweede zwangerschapstrimester is de periode tot ongeveer 20 weken. De buik begint nu echt te tonen. Het is voor de meeste vrouwen een leuke fase van de zwangerschap. De kans op een miskraam is nu veel kleiner dan in het eerste trimester. Tussen de 18e en 24ste week van de zwangerschap kun je al wat leven in je buik voelen. De buik zit (nog) niet in de weg.

Het is een periode waarin je de werkgever kunt inlichten over je zwangerschap. Officieel hoef je dit pas drie maanden voor je uitgerekende datum te doen. Je werkgever mag je tijdens je zwangerschap en zwangerschapsverlof overigens niet ontslaan. Bij de verloskundige heb je een zwangerschapsverklaring gekregen. Deze is bedoeld voor je werkgever. Met de zwangerschapsverklaring kun je het zwangerschapsverlof plannen. Het verlof mag maximaal 6 weken tot minimaal 4 weken voor de uitgerekende datum ingaan. In principe heb je recht op 16 weken verlof. Mocht je later bevallen dan de uitgerekende datum, dan worden die dagen opgeteld bij het verlof. Beval je eerder dan de uitgerekende datum, dan houdt je het recht op 16 volle weken zwangerschapsverlof.

Het Voedingscentrum adviseert het gebruik van extra vitamine D (lees tip 8) vanaf de derde maand in de zwangerschap voor een betere opname van calcium.

In het tweede trimester kun je beginnen met zwangerschapscursussen. Lees er meer over in tip 5.

Derde trimester

Het laatste trimester van de zwangerschap loopt door tot en met de bevalling. In deze periode vindt vooral de rijping van de organen plaats. Ze zijn na 37 weken zwangerschap klaar om zelfstandig te kunnen functioneren. De longen kunnen bijvoorbeeld in de 30ste week van de zwangerschap nog niet zelfstandig functioneren. Als een kind voor de 37ste week van de zwangerschap wordt geboren, zal het waarschijnlijk moeten verder groeien in een couveuse tot alle organen voldoende ontwikkeld zijn. Vroeg geboren kindjes hebben dan ook veel kans op complicaties. Vanaf de 37ste week is een betere periode waarin de baby geboren kan worden. Gemiddeld duurt een zwangerschap 40 weken. Bij een tweeling of meerling is de periode korter.

Je buik gaat in de weg zitten en je kunt wat last krijgen van zwangerschapskwaaltjes, zoals maagzuur of bekkenpijn. Lees meer over zwangerschapskwaaltjes in tip 6.

Je kunt deze laatste maanden met je partner en de verloskundige bespreken hoe je de bevalling graag wilt hebben. Je kunt natuurlijk niet van tevoren voorspellen hoe de bevalling verloopt, maar je kunt wel aangeven wat je wel en wat je niet wilt. Wil je bijvoorbeeld dat de bevalling wordt gefilmd? Wie wil je bij je bevalling hebben? Als je de keuze hebt, wil je dan thuis of in het ziekenhuis bevallen. Als je het allemaal op papier zet, maak je een bevallingsplan. Het kan je partner en de verloskundige helpen de bevalling zoveel mogelijk naar jouw zin in te richten.

Zwangerschapscursussen

Het is niet verplicht je aan te melden voor een zwangerschapscursus, maar het kan je wel helpen aan informatie en ondersteuning. Je leert bij de meeste cursussen hoe je op een prettige manier de weeën kunt opvangen en er wordt veel verteld over de groei en ontwikkeling van je baby tijdens de zwangerschap. Zwangerschapscursussen kunnen je helpen goed en fit gedurende de zwangerschap te blijven. Er worden verschillende zwangerschapscursussen aangeboden. Hieronder staan de meest voorkomende.

Zwangerschapsgym

Zwangerschapsgym wordt door de meeste vrouwen gedaan als voorbereiding op de bevalling. Er wordt niet alleen gewerkt aan de conditie, maar de klemtoon is gericht op een ontspannen bevalling. Tijdens de cursus komen de deelnemers uitgebreid aan bod om ervaringen uit te delen. Er is ook een partneravond waarbij de partner leert hoe hij de bevallende vrouw goed kan bijstaan.

Zwangerschapsyoga

Bij zwangerschapsyoga leer je verschillende technieken om je lichaam voor te bereiden op de bevalling. Naast ontspanningsoefeningen, concentratieoefeningen en technieken om de weeën op te vangen. Leer je ook om te gaan met de emotionele en lichamelijke veranderingen tijdens de zwangerschap.

Zwangerschapszwemmen

Zwangerschapszwemmen doe je in behaaglijk warm water. Het warme water en de bewegingen hebben een gunstige invloed op de bloedcirculatie. De verhoogde zuurstofopname die daaruit voortvloeit, komt ten gunste van je kind. Er worden allerhande oefeningen gedaan, waardoor je uitermate ontspannen naar huis gaat. Ook wordt er aandacht besteedt aan het opvangen van weeën en de bevalling.

Samen bevallen

De cursus 'samen bevallen' wordt op diverse plaatsen in Nederland gegeven. Het is een cursus waarbij je samen met je partner wordt voorbereid op de bevalling. Je leert er praktische technieken die je bij de bevalling kunt toepassen. Er is tijdens de cursus veel aandacht voor de ondersteunende rol van de partner.

Haptomie

De cursus haptonomie tijdens de zwangerschap is een vorm van begeleiding waarbij je alvast veel contact maakt met je kindje. Daar zijn bepaalde aanrakingen voor nodig die de begeleider je zal leren. Ook zul je leren om te gaan met de pijn bij de bevalling. Door deze cursus raakt de partner beter betrokken bij de zwangerschap en de bevalling.

Zwangerschapskwaaltjes

Iedere vrouw beleeft haar zwangerschap anders. Er kunnen zich allerhande zwangerschapskwaaltjes aandienen, maar het hoeft niet. De oorzaak waarom vrouwen de zwangerschap verschillend ervaren, kan zeer uiteenlopen. Hieronder volgt een lijst van de meest voorkomende zwangerschapskwaaltjes.

Misselijkheid

In het eerste zwangerschapstrimester is het zwangerschapshormoon HCG flink aanwezig om het lichaam klaar voor de zwangerschap en bevalling te maken. Dit proces veroorzaakt bij veel vrouwen misselijkheid. Meestal verdwijnt de misselijkheid in de 13e week, maar sommige vrouwen houden er de hele zwangerschap last van. Er zijn ook vrouwen die zich gedurende de hele zwangerschap helemaal niet misselijk voelen. Ochtendmisselijkheid kan enigszins vermeden worden door direct bij het wakker worden een crackertje te eten. Leg ze dus op het nachtkastje. Eet geen gekruide of vette producten en eet meerdere kleine maaltijden, verspreid over de dag.

Maagzuur

Aan het einde van de zwangerschap kan de maag in de verdrukking komen door de groter wordende baarmoeder. Veel vrouwen krijgen last van maagzuur. Om de last te verlichten kun je beter gekruid voedsel, koffie en koolzuurdranken vermijden. Vet eten verteert langzamer, het is daarom beter geen vette dingen te eten. Eet de maaltijden verdeeld in kleinere porties, verspreid over de dag.

Harde buiken

Een harde buik voelt aan als een kramp. Het wordt veroorzaakt door een samentrekkende baarmoeder. De meeste vrouwen krijgen het na een drukke dag. Het is niet gevaarlijk, maar je lichaam waarschuwt je dat je het rustig(er) aan moet doen. Neem voldoende rust en probeer jezelf tijd te gunnen voor de nodige ontspanning. Praat erover met je verloskundige/gynaecoloog.

Bandenpijn

Omdat je baarmoeder groeit, rekken de banden waarmee je baarmoeder is verbonden met het bekken uit. Sommige vrouwen ervaren hierdoor steken aan de zijkant van de buik, richting liezen. Je kunt er niet veel aan doen. Het gaat vanzelf over als je baarmoeder weer aan de nieuwe situatie gewend is. Probeer te ontspannen en geen gekke bewegingen te maken.

Veel plassen

Het vele plassen in het begin van de zwangerschap wordt veroorzaakt door de hormonen. Aan het einde van de zwangerschap drukt de baarmoeder op de blaas. Zolang het plassen niet pijnlijk is, kan het geen kwaad. Ervaar je wel pijn? Dan is er kans op een blaasontsteking en reden voor een bezoek aan de huisarts.

Onderzoeken

Je zwangerschapscontroles lopen bij een normale zwangerschap via de verloskundige. Je kunt hier in de 8ste week van je zwangerschap terecht. Ze zal bij het eerste gesprek alles vragen over de medische geschiedenis van jou en je partner en de familie. Bij iedere controle wordt je bloeddruk gemeten. De verloskundige houdt de groei van je baby bij (meestal voelt ze met haar handen de grootte van het kindje). Er zal ook worden geluisterd naar de harttonen van de baby. De verloskundige kan daarnaast ook wat onderzoeken doen. Je urine kan gecontroleerd worden op de aanwezigheid suiker en eiwit. Als er bijzonderheden zijn of er is een vergrote kans op complicaties zal de verloskundige je doorverwijzen naar een gynaecoloog.

Prenataal onderzoek

Bepaalde vrouwen krijgen een prenataal onderzoek aangeboden om vroegtijdig chromosomenafwijkingen op te sporen. Er moet dan sprake zijn van een verhoogd risico, bijvoorbeeld omdat er in de familie een geschiedenis is van chromosomenafwijkingen en bij vrouwen die vanaf week 18 in de zwangerschap 36 jaar of ouder zijn. Of je het onderzoek laat doen, blijft jouw vrijwillige keuze. Hoe ouder de moeder, hoe meer kans op een kind met een Downsyndroom. Van de zwangere vrouwen die 45 jaar oud zijn, krijgt 1 op de 28 vrouwen een kind met een chromosomenafwijking, bijvoorbeeld Downsyndroom.

Nekplooimeting

De combinatietest is onderdeel van het prenataal onderzoek. Het bestaat uit een bloedtest en een nekplooimeting. Het onderzoek vormt geen risico voor de zwangerschap. Het nadeel is dat het onderzoek alleen een kans berekend op afwijkingen aan de hand van de dikte van de nekplooi van het vruchtje. Als de nekplooi breder is dan 3 mm is de kans groter op een chromosomenafwijking. Sommige vrouwen blijken een verhoogde kans te hebben, terwijl ze toch een gezond kindje dragen. Het kan ook andersom voorkomen. Wanneer de uitslag een verhoogde kans inhoudt, kun je alsnog besluiten een vruchtwaterpunctie te doen.

Vruchtwaterpunctie

Bij een vruchtwaterpunctie en vlokkentest worden cellen uit het vruchtwater en de placenta gehaald om te onderzoeken op eventuele chromosomenafwijkingen. Het geeft alleen geen garantie op een gezond kind. Er kunnen andere (erfelijke) afwijkingen zijn, die er niet mee ontdekt worden. De testen zijn niet zonder risico. Ongeveer 0,3 tot 0,5% van de onderzoeken veroorzaken een miskraam.

Goede leefgewoonten

Zodra je zwanger bent, draag je de verantwoording over een nieuw leven (of meerdere als je een meerling krijgt). Je baby is totaal afhankelijk van jouw leefgewoonten. Hieronder vind je alvast wat nuttige informatie over voeding en leefgewoonten.

Foliumzuur en vitamine D

Het belang van foliumzuur lees je in tip 1. Foliumzuur zit in veel verse producten, maar als je een kinderwens hebt of je bent net zwanger, dan raadt het Voedingcentrum je het gebruik van een extra supplement foliumzuur aan tot je achtste week in de zwangerschap. In de derde maand kun je extra vitamine D nemen zodat het calcium beter kan worden opgenomen. Dat kunnen zowel jouw botten als het beendergestel van je baby goed gebruiken.

Drugs en alcohol

Zodra je weet dat je zwanger bent, zou je moeten stoppen met het gebruik van drugs en alcohol. Zowel alcohol als drugs kunnen grote schade aanrichten aan de baby. Denk hierbij aan een laag geboortegewicht, vroeggeboorte, geestelijke en lichamelijke achterstand en gedragsproblemen op jonge en/of latere leeftijd.

Medicijnen

Als je medicijnen gebruikt, moet je de huisarts zo snel mogelijk van je zwangerschap op de hoogte brengen. Eigenlijk zou je dat al moeten doen als er een kinderwens is. Hij kan beoordelen of het gebruik van je medicijnen een gevaar oplevert voor de zwangerschap.

Roken

Rokende zwangeren vertragen de groei van hun baby omdat de placenta minder bloed doorvoert en de baby daarmee minder zuurstof krijgt. De schadelijke stoffen komen daarbij ook in het bloed van de baby terecht. Dit veroorzaakt verschillende complicaties van vroeggeboorte, afwijkingen (zoals klompvoetjes, hazenlip), verminderde longfunctie en astma. De sterftekans van de baby is daarbij ook veel groter.

Te veel vitamine A vermijden

Vitamine A zit in lever(producten). Te veel vitamine A is schadelijk voor de baby.

Toxoplasmose

Toxoplasmose is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een parasiet (de toxoplasma gondii). Bij zwangere vrouwen kan een infectie ernstige gevolgen hebben voor de baby. Het zit in kattenpoep. Laat de kattenbak gedurende de zwangerschap beter door iemand anders schoonmaken, net als het tuinieren (of gebruik tuinhandschoenen). Je kunt ook een infectie oplopen door het eten van rauw vlees of ongewassen groente.

Listeria bacterie

Eet liever geen rauw vlees of rauwe vis. De bacterie listeria nestelt zich graag in rauw vlees of rauwe melk en rauwmelkse producten als brie en camembert. Kijk op de verpakking of er “au lait cru” op staat, dan is de kaas gemaakt van rauwe melk of vraag het voor de zekerheid aan de medewerker van de kaaswinkel/afdeling.

De bevalling

Heb je er al over nagedacht hoe jij wilt bevallen? In Europa bevallen de meeste vrouwen liggend in bed. In andere culturen doen ze het anders, bijvoorbeeld staand of hurkend. In Nederland kun je ook kiezen voor een andere bevalling. Je kunt bijvoorbeeld bevallen in bad, of op een baarkruk. Als je op een andere manier wilt bevallen, kun je dat beter van tevoren alvast aan je verloskundige melden. Voor een bevalling in bad heb je wel de ruimte nodig. Het is een speciaal bad die je kunt huren via de thuiszorg. Vraag zoveel mogelijk informatie over de verschillende manieren van bevallen op, zodat je beter voorbereid naar je bevalling toe kunt leven.

Je weet eigenlijk nooit van tevoren hoe je bevalling precies zal verlopen. Het is voor elke vrouw anders. En ook bij dezelfde vrouw verloopt een tweede of derde bevalling weer anders als de eerste. Heb je van tevoren gedacht dat je op een baarkruk wilde bevallen en gaat het tijdens de bevalling toch anders? Maak je er niet druk om, ook tijdens de bevalling kun je nog van gedachten veranderen.

Soms loopt een bevalling minder voorspoedig en moet er een ingreep worden gedaan. Het kan dan zijn dat je tijdens je bevalling alsnog in het ziekenhuis belandt. De verloskundige zal je altijd naar het ziekenhuis sturen als je baby in het vruchtwater heeft gepoept, de conditie van je baby achteruit gaat of als het persen te lang duurt. Soms is er een tangverlossing nodig of wordt de baby met behulp van een vacuümpomp geboren. En in een enkel geval is een keizersnede nodig. Een keizersnede wordt alleen uitgevoerd als daar een medische aanwijzing voor is. In bepaalde gevallen weet je al dat je kind met een keizersnede gehaald zal worden. Er is dan sprake van verhoogde risico’s bij een vaginale bevalling. Je kunt bij een keizersnede vaak nog wel kiezen voor een algehele narcose of een ruggenprik, waarbij alleen het onderlichaam wordt verdoofd.

Een miskraam

Eén op de tien zwangerschappen eindigt in een miskraam. Als in het eerste zwangerschapstrimester het vruchtje niet goed groeit, wordt het door het lichaam vanzelf afgestoten. Een miskraam wordt dan ook in de meeste gevallen veroorzaakt door een afwijking in het vruchtje. De afwijking is meestal geen erfelijke kwestie. Een miskraam gebeurt zelden door een lichamelijke inspanning, als vrijen, paardrijden of vallen of iets dergelijks. Een miskraam is op geen enkele manier tegen te houden.

Een miskraam wordt in de meeste gevallen aangekondigd met bloedverlies. De bloeding kan enkele uren tot enkele dagen duren. Met het bloed worden ook stolsels en stukjes weefsel (baarmoederslijmvlies) en het vruchtje afgevoerd. Het kan ook zijn dat je helemaal geen bloedverlies hebt gehad, maar dat er op de echo wordt ontdekt dat het vruchtje niet meer leeft. Het kan enkele dagen duren (soms weken) tot de bloeding komt en het vruchtje vanzelf wordt afgestoten. Vrouwen die de miskraam op een natuurlijke wijze beleven, kunnen de gebeurtenis over het algemeen beter verwerken. Je kunt echter ook kiezen voor een curettage. De curettage is een ingreep waarbij het zwangerschapsweefsel via de vagina en baarmoederhals wordt verwijderd. Het gebeurt onder narcose. In sommige ziekenhuizen kun je kiezen voor een plaatselijke verdoving.

Een miskraam kan menstruatieachtige pijn veroorzaken. Je mag een pijnstiller (paracetamol) nemen. Het weefsel wordt in de meeste gevallen niet onderzocht. Je moet wel een arts raadplegen als de miskraam gepaard gaat met hevig bloedverlies, de buikpijn toeneemt en voortdurend aanwezig is en als er koorts optreedt tijdens of na de miskraam.

Een miskraam is erg ingrijpend en gevoelens van verdriet, boosheid en rouw hebben tijd nodig voor verwerking. Het zal je helpen om er over te praten met een vertrouwd iemand.

Tips & Reacties

Deel je eigen tip over zwangerschap

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!